teşekkürler bilgilendirme için.
ELEKTRONİK TİCARETİN DÜZENLENMESİ
HAKKINDA KANUN TASARISI
Amaç ve kapsam
MADDE 1–
(1) Bu Kanunun amacı, elektronik ticarete ve bazı bilgi toplumu
hizmetlerine ilişkin esas ve usûlleri düzenlemektir.
(2) Bu Kanun, bazı bilgi toplumu hizmetlerine, ticarî iletişime, elektronik sözleşmelere ilişkin hususları kapsar.
Tanımlar
MADDE 2–
(1) Bu Kanunda geçen;
a) Bakanlık: Sanayi ve Ticaret Bakanlığını,
b) Bilgi toplumu hizmetleri: Fizikî olarak karşı karşıya gelmeksizin talep üzerine
bedelli ya da bedelsiz olarak elektronik ortamda yerine getirilen çevrim içi hizmetleri,
c) Elektronik ticaret: Fizikî olarak karşı karşıya gelmeksizin elektronik ortamda gerçekleştirilen ticarî faaliyetleri,
ç) Hizmet sağlayıcı: Bilgi toplumu hizmeti sağlayan gerçek ya da tüzel kişileri,
d) Ticarî iletişim: Alan adları ve elektronik posta adresi dışında meslekî veya ticarî
faaliyet kapsamında kazanç sağlamaya yönelik olarak elektronik ticarete ilişkin her türlü iletişimi, ifade eder.
Bilgi verme yükümlülüğü
MADDE 3–
(1) Elektronik araçlarla bir sözleşmenin yapılmasından önce;
a) Sözleşmenin kurulabilmesi için izlenecek teknik adımlar,
b) Sözleşme metninin sözleşmenin kurulmasından sonra hizmet sağlayıcı tarafından
saklanıp saklanmayacağı ile bu sözleşmeye alıcının erişiminin mümkün olup olmayacağı ve bu erişimin ne kadar süreyle sağlanacağı,
c) Veri hatalarının belirlenmesine ve düzeltilmesine ilişkin teknik araçlar,
hizmet sağlayıcı tarafından açık ve anlaşılır bir şekilde sunulur.
(2) Hizmet sağlayıcı, varsa mensubu olduğu meslekle ilgili davranış kurallarını ve bunlara elektronik olarak ne şekilde ulaşılabileceğini belirtir.
(3) Tarafların tüketici olmadığı hâllerde birinci ve ikinci fıkralardaki düzenlemelerin aksi kararlaştırılabilir.
(4) Hizmet sağlayıcı, alıcıya sunulan sözleşme hükümleri ve genel işlem şartlarının, bu
alıcı tarafından saklanmasına ve yeniden üretilmesine imkân sağlar.
(5) Birinci ve ikinci fıkralar, münhasıran elektronik posta değişimi veya benzeri bireysel iletişim yoluyla yapılan sözleşmelere uygulanmaz.
Sipariş
MADDE 4–
(1) Alıcının, siparişini elektronik araçlarla vermiş olması hâlinde
aşağıdaki esaslar geçerlidir:
a) Hizmet sağlayıcı, siparişin onaylanması aşamasında ve ödeme bilgilerinin
girilmesinden önce, ödeyeceği toplam bedel de dahil olmak üzere, sözleşmenin şartlarının alıcı tarafından görülmesini sağlar.
1
b) Hizmet sağlayıcı, alıcının siparişini aldığını gecikmeden elektronik araçlarla teyit eder.
c) Sipariş ve siparişin alındığının teyidi, tarafların söz konusu beyanlara erişiminin mümkün olduğu anda gerçekleşmiş sayılır.
(2) Hizmet sağlayıcı, sipariş verilmeden önce alıcıya, veri hatalarını belirleyebilmesi
ve düzeltebilmesi için uygun, etkili ve erişilebilir teknik araçları sunar.
(3) Tarafların tüketici olmadığı hâllerde birinci ve ikinci fıkralardaki düzenlemelerin aksi kararlaştırılabilir.
(4) Birinci fıkranın (a) ve (b) bentleri ile ikinci fıkra, münhasıran elektronik posta değişimi veya benzeri bireysel iletişim araçlarıyla yapılan sözleşmelere uygulanmaz.
Ticarî iletişime ilişkin ilkeler
MADDE 5–
(1) Ticarî iletişimde;
a) Ticarî iletişimin ve bu iletişimin adına yapıldığı gerçek ya da tüzel kişinin açıkça belirlenebilir olmasını sağlayan bilgiler sunulur.
b) İndirim, hediye gibi promosyonlar ile promosyon amaçlı yarışma veya oyunların bu niteliği açıkça belirlenebilir, bunlara katılımın ve faydalanmanın şartlarına kolayca ulaşılabilir ve bu şartlar açık ve şüpheye yer bırakmayacak şekilde anlaşılabilir olmalıdır.
Ticarî elektronik ileti gönderme şartı
MADDE 6 –
(1) Ticarî elektronik iletiler, alıcılara ancak önceden onayları alınmak kaydıyla gönderilebilir. Bu onay, yazılı olarak veya her türlü elektronik iletişim araçlarıyla alınabilir.
(2) Esnaf ve tacirlere önceden onay alınmaksızın ticarî elektronik iletiler
gönderilebilir.
Ticarî elektronik iletinin içeriği
MADDE 7 -(
1) Ticarî elektronik iletinin içeriği alıcıdan alınan onaya uygun olmalıdır.
(2) İletide, göndericinin tanınmasını sağlayan bilgiler ile haberleşmenin türüne bağlı olarak telefon numarası, faks numarası, kısa mesaj numarası ve elektronik posta adresi gibi erişilebilir durumdaki iletişim bilgileri yer alır.
(3) İletide, haberleşmenin türüne bağlı olarak, iletinin konusu, amacı ve başkası adına yapılması hâlinde kimin adına yapıldığına ilişkin bilgilere de yer verilir.
Alıcının ticarî elektronik iletiyi reddetme hakkı
MADDE 8 –
(1) Alıcılar diledikleri zaman, hiçbir gerekçe belirtmeksizin ticarî
elektronik iletileri almayı reddedebilir.
(2) Gönderici, ret bildiriminin, elektronik araçlarla kolay ve ücretsiz olarak iletilmesini sağlamakla ve gönderdiği iletide buna ilişkin gerekli bilgileri sunmakla yükümlüdür.
(3) Talebin ulaşmasını müteakip gönderici, iki iş günü içinde alıcıya elektronik ileti göndermeyi durdurur.
Cezaî hükümler
MADDE 9 –
(1) Bu Kanunun;
a) 3 üncü maddesindeki yükümlülükler ile 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a)
bendindeki yükümlülüklere aykırı hareket eden hizmet sağlayıcılara bin Türk Lirasından beşbin Türk Lirasına kadar,
b) 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi ile ikinci fıkrasındaki yükümlülükler ile, 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi ve 7 nci maddesinin ikinci ve üçüncü fıkrasındaki yükümlülüklere aykırı hareket eden hizmet sağlayıcılara bin Türk Lirasından onbin Türk Lirasına kadar,
c) 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi ile 8 inci maddesinin ikinci
fıkrasındaki yükümlülüklere aykırı hareket eden hizmet sağlayıcılara ikibin Türk Lirasından onbeşbin Türk Lirasına kadar,
ç) 6 ncı maddesinin birinci fıkrası ile 7 nci maddesinin birinci fıkrasına aykırı hareket eden hizmet sağlayıcılara bin Türk Lirasından beşbin Türk lirasına kadar,
d) 8 inci maddesinin üçüncü fıkrasına aykırı hareket eden hizmet sağlayıcılara ikibin Türk Lirasından onbeşbin Türk Lirasına kadar,
idarî para cezası verilir.
(2) Bu madde hükümlerine göre idarî para cezası vermeye, Bakanlığın İç Ticaret Genel Müdürlüğü yetkilidir.
İkincil düzenlemeler
MADDE 10–
(1) Bakanlık; Adalet Bakanlığı ve Ulaştırma Bakanlığı ile Dış Ticaret
Müsteşarlığı, Avrupa Birliği Genel Sekreterliği, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumunun
bağlı bulunduğu bakanlıklar başta olmak üzere, ilgili tarafların görüşlerini alarak istek dışı elektronik iletiler konusunda yönetmelikleri yapmaya yetkilidir.
Bakanlık yetkisi
MADDE 11-
(1) Bakanlık, bu Kanunun uygulanmasıyla ilgili her türlü tedbiri almaya ve denetimi yapmaya yetkilidir.
Değiştirilen mevzuat
MADDE 12-
(1) 5/11/2008 tarihli ve 5809 sayılı Elektronik Haberleşme Kanununun
50 nci maddesinin beşinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“(5) Abone ve kullanıcılarla, önceden izinleri alınmaksızın otomatik arama makineleri,
fakslar, elektronik posta, kısa mesaj gibi elektronik haberleşme vasıtalarının kullanılması suretiyle doğrudan pazarlama, siyasi propaganda veya cinsel içerik iletimi gibi maksatlarla istek dışı haberleşme yapılamaz. Abone ve kullanıcılara, verdikleri izni geri alma hakkı kolay ve ücretsiz bir şekilde sağlanır.”
(2) 5809 sayılı Kanunun 63 üncü maddesine, onbirinci fıkradan sonra gelmek üzere aşağıdaki fıkra eklenmiştir.
“(12) Bu Kanunun 50 nci maddesinin beşinci fıkrasına aykırı hareket edenlere onbin Türk Lirasından yüzbin Türk Lirasına kadar idarî para cezası verilir.”
(3) 8/1/1985 tarihli ve 3143 sayılı Sanayi ve Ticaret Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunun 2 nci maddesine (t) fıkrasından sonra gelmek üzere aşağıdaki fıkra eklenmiştir.
“(u) Elektronik ticarete ilişkin politikalar oluşturmak, elektronik ticaretin gelişmesine ve yaygınlaşmasına yönelik çalışmalar yapmak, bu çerçevede ilgili kurumlarla işbirliği yapmak ve koordinasyonu sağlamak.”
Yürürlük
MADDE 13-
(1) Bu Kanun, yayımlandığı tarihten 6 ay sonra yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 14- (1) Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.
GENEL GEREKÇE
XX. yüzyılın ortalarından itibaren kullanılmaya ve gelişmeye başlayan bilgi ve iletişim teknolojileri her geçen gün ekonomi, iş, ticaret, kamu idaresi, eğitim, adalet, sağlık ve kültür gibi hayatın tüm alanlarında büyük değişikliklere sebep olmakta, bu teknolojilerin ortaya çıkardığı yeni araçlar ve hizmetler hızla insanlığın tüm yaşamını etkilemeye devam
etmektedir. Bilişim teknolojileri ve sunduğu hizmetler, nitelikleri gereği sadece ulusların millî düzenlerini değil tüm uluslararası toplumu etkilemekte, bu nedenle modern dünyadaki ülkeler
ve uluslararası örgütler, bu alanda işbirliğine giderek baş döndürücü bir hızla gelişen bu yeni ortama ayak uydurmaya çalışmakta, aynı çabalar bir çok ülke tarafından takip edilmektedir.Artık herkesin benimsediği gibi, bilgi teknolojilerine ait ürünler ve bilgi toplumu hizmetleri modern bireyin günlük hayatını neredeyse çepeçevre kuşatmış bulunmaktadır. Başta
bilgisayarlar olmak üzere internete bağlanabilen cep telefonları, bankamatikler, internet üzerinden gerçekleştirilebilen bankacılık işlemleri ve çeşitli kamu hizmetlerinin bilişim ağları üzerinden verilebilmesi, modern hayatta insanlığın yaşamını kolaylaştırmak için çok büyük
imkânlar sunmaktadır. Özellikle son 30 yılda çok büyük gelişmeler gösteren bilişim teknolojileri, sağladıkları büyük faydaların yanında beklenmedik sonuçlar da doğurmakta, hukukun tüm alanlarında yeni tanımlar ortaya çıkarmaktadır. Gerçekten de bilgi teknolojisinin gelişmesiyle birlikte internet, erişim, içerik sağlayıcı, hizmet sağlayıcı gibi hukukun tüm
dallarını ilgilendiren yepyeni kavramlar ortaya çıkmıştır. Yeni kavramlar ve yeni alanlar hukuk alanında eski sistem ve mevzuatla çözümlenemeyen, öncekilerle benzeşmeyen yeni sorunların ortaya çıkmasına da neden olmaktadır. Bu sorunların çözümlenmesi için gerek
Avrupa Birliği gerekse diğer Birlik dışı ülkelerde bir takım yasal düzenlemeler yapılmıştır.
Avrupa Birliğinin, 8 Haziran 2000 tarihli ve 2000/31/EG “Bilgi Toplumu
Hizmetlerinin, Özellikle Elektronik Ticaretin Ortak Pazardaki Bazı Yönleri Hakkında Direktifi” ile 1997/66 ile 2002/58 sayılı “Elektronik İletişimde Kişisel Verilerin İzlenmesi ve Gizliliğinin Korunması Yönergesi”, üye ülkeler için konu ile ilgili bir takım yükümlülükler öngörmektedir. Avrupa Birliğinin 2000/31 sayılı E-Ticaret Direktifi ile bilgi toplumu alanında hizmet verenlerin tâbi olacakları hükümler, genel bilgilendirme yükümlülükleri, ticarî iletişim için gerekli şartlar, istenmeyen elektronik iletiler, elektronik vasıtalarla yapılacak sözleşmelere uygulanacak kurallar ve sözleşme öncesi verilmesi gerekli bilgiler (özel bilgilendirme yükümlülüğü), ara hizmet sunucularının sorumlulukları ve meslekî davranış kurallarına ilişkin olarak üye ülkelere bir takım sorumluluklar yüklenmektedir.
Avrupa Birliğinin 2002/58 sayılı “Elektronik İletişimde Gizliğinin Korunması
Yönergesi”nde ise; Topluluk içinde elektronik iletişim ekipmanları ile elektronik iletişim vasıtasıyla işlenen kişisel verilerin, temel haklar ve özgürlüklerin korunması ilkesi de dikkate alınarak eşit seviyede korunmaları ve bu şekilde serbest dolaşımlarının sağlanması amaçlanmakta, bu çerçevede elektronik iletişime ilişkin bir kısım tanımlar yapılarak iletişimin
gizliliğinin korunması, gerekli güvenlik tedbirleri, trafik bilgilerinin saklanması gibi konularda hükümler ihdas edilmektedir. Bilgi toplumu hizmetleri ile ilgili ortaya çıkan bu tür hukukî sorunların çözümlenmesi için Türk hukukunda da bazı düzenlemeler yapılmıştır.
Türk hukukunda doğrudan bilgi toplumu hizmetlerini konu alan farklı tarihlerde değişik kanun düzenlemeleri yapılmıştır. Bunlara, 5651 sayılı “İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun” ile 5070 sayılı “Elektronik İmza Kanunu” örnek olarak gösterilebilir.
Değişik tarihlerde farklı kanunlar içinde bilgi toplumu hizmetlerine yönelik hükümleri de içeren düzenlemeler yapılmıştır. Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunda gerek sözleşmenin kurulması gerekse mesafeli sözleşmelere ilişkin yeni düzenlemelere yer verilirken, Türk Borçlar Kanunu Tasarısında da yeni hükümler mevcuttur.Türkiye’nin Avrupa Birliğine katılım müzakerelerinin devam ettiği süreçte, Avrupa Birliği tarafından çıkarılmış olmakla birlikte henüz Türk mevzuatına aktarılmayan ve Türk
hukukunda da karşılığının bulunmadığı bazı direktif hükümleri mevcuttur. Bu direktiflerden biri de şüphesiz 2000/31/EG “Bilgi Toplumu Hizmetlerinin, Özellikle Elektronik Ticaretin Ortak Pazardaki Bazı Yönleri Hakkında Direktifi”dir.
Tasarının ilk amacı, söz konusu direktif ile Türk hukuku arasındaki uyumun
sağlanmasıdır. Bilim Komisyonu çalışmaları sırasında, söz konusu direktif hükümlerinin yanı sıra Avrupa Birliği tarafından bu direktifi değiştiren yeni direktif hükümleri de değerlendirilmiştir. Bu değerlendirmeler neticesinde özellikle, istenmeyen elektronik postalarla ilgili olarak Tasarıda ayrıntılı bir düzenleme yapılması tercih edilmiştir.
Uluslararası alanda elektronik ticaret ve bilgi toplumu hizmetleri ile ilgili
mevzuatlarda iki ayrı metodun kullanıldığı görülmektedir. Dünyadaki ve Avrupa Birliği ülkelerindeki mevzuat ele alındığında çoğunlukla ayrı ve bağımsız kanun yapılmasından ziyade ilgili kanunların içine hüküm konulması yoluna gidildiği anlaşılmaktadır. Bu şekil bir
düzenlemenin tercih edilmesinin nedeni Avrupa Birliğinin 2000/31 sayılı direktifinde düzenlediği e-ticarete ilişkin konuların özel hukukun bir çok alanı ile ilgili olması ve bu alanlarda da temel kanunların bulunmasıdır. Bu iki sistem, Bilim Komisyonunda ele alınmış
ve tartışılmıştır. Bilim Komisyonu, aslında elektronik ticaretle ilgili olan tüm alanı ayrı ve bağımsız bir Kanun Tasarısı olarak düzenlemeyi arzu etmiştir. Ancak bu durumda ya diğer
kanunlardaki hükümler, o kanun metinlerinden çıkarılacak ya da ikinci kez aynı konuda
düzenleme yapılmak zorunda kalınacaktı. İlk seçenekte diğer kanunların insicamının
bozulacağı, ikincisinde ise aynı konunun iki farklı kanun metninde düzenlenmesinin hukuk
tekniğine aykırı düşeceği kanaatine varılarak elektronik ticarete ilişkin ana ilkeler düzenlenmiş, diğer kanunlarda düzenlenen alanlara iki istisna haricinde değinilmemiştir.
Elektronik ticaretin yaygınlaştırılması, tüketicilerin ya da elektronik ortamda işlem
yapan kimselerin güveninin sağlanmasına bağlıdır. Bu güvenin sağlanması için, elektronik
ortamda şeffaflık ve erişilebilirlik şarttır. Bu nedenle, elektronik ticaretle uğraşanlar için
güvenin ve şeffaflığın sağlanması amacıyla bir takım yükümlülüklerin getirilmesi öngörülmüştür.
Tasarıda genel itibariyle iki alanda düzenleme yapılmıştır. Bunlardan ilki, elektronik sözleşmelerde bilgi verme ve hizmeti sunanlar için getirilen yükümlülüklerdir. Bu
yükümlülükler incelendiğinde daha ziyade elektronik hizmetin alıcısının satın alacağı mal ya
da hizmeti tanıyabilmesi, onu yanıltabilecek bilgilerin önüne geçilmesine ilişkindir. Diğer
yükümlülükler ise sözleşmenin sonradan erişilebilir kılınması ve hataların sonradan
düzeltilmesine imkan verilmesi ile ilgilidir.
İkinci alan ise istenmeyen elektronik postalara ilişkindir. Türkiye, maalesef
istenmeyen elektronik postaların yayıldığı ülkelerin başında bulunmaktadır. Bu durum
Avrupa Birliğinin konuya ilişkin raporlarında da yer almıştır. Bilim Komisyonu, istek dışı
elektronik postaların niteliğini, konuya ilişkin dünyada yapılmış olan yasal düzenlemeleri
araştırmış ve tartışmıştır.
Dünyada istek dışı haberleşme konusunda; alıcının ilk elektronik postadan sonra
reddetme hakkı olarak tanımlanan “Opt-out” ve elektronik iletilerin ilkinde dahi önceden izin
alma şartı getiren ve “opt-in” sistemi olarak adlandırılan iki farklı düzenleme yaklaşımı
bulunmaktadır. İlk yöntem Amerika Birleşik Devletleri ve Uzak Doğu’da; ikinci yöntem ise
Avrupa Birliğine üye ülkelerin genelinde uygulanmaktadır. Avrupa Birliğinin 12 Temmuz
2002 tarihli 2002/58/AT sayılı “Elektronik Haberleşme Sektöründe Gizliliğin Korunması ve
Kişisel Bilgilerin İşlenmesine İlişkin Direktifi”nin 13 üncü maddesinde Elektronik Ticaret
Direktifinden ayrılarak önceden izin alma yönteminin uygulanması kararı alınmıştır.
Ülkemizin Avrupa Birliğine üyelik süreci ve Avrupa Birliği müktesebatına uyum çalışmaları
göz önüne alınarak istek dışı elektronik iletiler ile ilgili bölüm önceden izin alma yöntemine
göre hazırlanmıştır. Bu sistemin istisnası olarak esnaf ve tacirlerin ticarî faaliyetlerine ilişkin
haberleşme ihtiyacı göz önüne alınarak ilk elektronik iletiden sonra bunu almayı reddetme
hakkı sağlayan ilk sistem kabul edilmiştir.
MADDE GEREKÇELERİ
MADDE 1- Maddeyle, Kanunun amaç ve kapsamı düzenlenmiştir.
Tasarıyla, diğer kanunlarda düzenlenmeyen ancak bilgi toplumu ve elektronik ticaretin
gereği olan hususların tamamlanması ile elektronik ticaret ve bilgi toplumu hizmetlerine
ilişkin hususların düzenlenmesi amaçlanmaktadır.
MADDE 2- Maddeyle, Tasarıda geçen bazı terimlerin tanımlarına yer verilmekle
birlikte, bazı gereksiz tanımlarla diğer kanunlarda yer alan ve tanımlanan terimlere yer
verilmemektedir. Örneğin, tüketici terimi 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında
Kanunda tanımlandığı için burada yeniden tanımlanmamaktadır.
MADDE 3– Elektronik sözleşmenin kurulması ve kurulma zamanı Borçlar Kanunu
hükümlerine göre tayin edilecek ve tarafların iradeleri de yine genel hukuk ilkelerine göre
yorumlanacaktır. Ancak, elektronik sözleşmede bazı hususların sözleşme öncesinde ve
sonrasında belli olması gerekir.
Birinci fıkra uyarınca, sözleşmenin kurulması için gerekli adımların mutlaka açıklığa
kavuşturulması gerekir. Bunlar, alıcıya hizmet sağlayıcı tarafından sunulmalıdır. Böylece
hangi adımların takip edileceği alıcı tarafından önceden bilinebilecektir. Yine sözleşme
metninin hizmet sağlayıcı tarafından saklanıp saklanmayacağı da açıkça belirtilmelidir. Bu,
başlangıçta var olan bilgilendirme yükümlülüğünün gereğidir. Buna göre, daha sözleşme
ilişkisine girmeden önce sözleşmenin cereyan edeceği süreci önceden bilecek ve sözleşme
ilişkisine girip girmeyeceği konusunda iradesini ne şekilde oluşturacağına karar verecektir.
Söz konusu düzenlemeler, elbette Türkiye’de bulunan hizmet sağlayıcılara uygulanacaktır.
Öte yandan, yurtdışında yerleşik hizmet sağlayıcılara bu şekilde bir yükümlülük getirme
imkânı yoktur. Ancak bu durumun, Türk girişimciler aleyhine bir haksız rekabete yol açacağı
ve ülke içindeki elektronik sektörün rekabet gücünü azaltacağı da düşünülmemelidir. Aksine
bu tür yükümlülüklerin yerine getirilmesi son derece kolay olmakla beraber alıcıda ciddi bir
güvenin oluşmasına katkı sağlayacaktır. Aynı şekilde veri hatalarının nasıl belirleneceğine ve
düzeltileceğine ilişkin teknik araçların da alıcıya sağlanması gerekir. Böylece alıcı, daha
hukukî ilişkinin başında sözleşmede bazı hataların düzeltilebileceğine ilişkin bir inanca sahip
olacaktır.
İkinci fıkra uyarınca, hizmet sağlayıcının mensubu olduğu meslekle ilgili varsa
davranış kurallarına ve buna nasıl ulaşabileceğine ilişkin bir açıklamayı bulundurmak
zorundadır. Mesleklere ilişkin davranış kurallarının önemi gitgide artmaktadır. Hangi
mesleğin nasıl bir davranış kuralı olduğunun, hizmet sağlayıcıların mensup oldukları meslek
örgütlerinin nasıl ve hangi kurallara tabi olduğunun bilinmesi, alıcının daha güvenli bir
şekilde o hizmet sağlayıcının hizmetinden faydalanma imkânını sağlayacaktır. Ortaya çıkacak
sonraki uyuşmazlıklarda kullanılabilecek genel ilkeleri de alıcı buradan öğrenecektir.
Üçüncü fıkrada, tarafların tüketici olmadığı durumlarda aksinin kararlaştırılabileceği
belirtilmektedir. Bilhassa esnaf ya da tacirler arasında gerçekleşen ve tüketici işlemi
sayılmayan ticarî ilişkilerde birinci ve ikinci fıkralardaki gibi bir düzenlemeye ihtiyaç
bulunmamaktadır.
Dördüncü fıkrada, hizmet sağlayıcıya, alıcıya sözleşme öncesinde sunulmuş olan
sözleşme hükümleri ve genel işlem şartlarının yeniden üretilmesine imkân sağlama
yükümlülüğü getirilmektedir. Bu şekilde alıcının bu şartları daha sonra da düşünebilmesi ve
kontrol edebilmesi, sözleşmenin kurulmasından sonra tek taraflı olarak sözleşme
hükümlerinde değişikliğe gidilememesi amaçlanmaktadır. Fıkrada kullanılan yeniden üretme
ibaresinden kasıt, sözleşmenin kurulduğu an itibarıyla geçerli olan sözleşme şartlarının daha
sonra da elektronik ortamda görüntülenebilmesi ve yazıcıdan çıktılarının alınabilmesi gibi
imkânları sağlamaktır.
Beşinci fıkrada ise elektronik posta ya da diğer benzeri bireysel iletişim araçları ile
gerçekleştirilen işlemler için düzenleme getirilmektedir. Elektronik posta ve benzeri bireysel
iletişim yoluyla gerçekleşen işlemler, birinci ve ikinci fıkra hükümlerinden istisna
tutulmaktadır. Zira burada taraflar doğrudan haberleşme ve müzakere etme imkânına
sahiptirler. Bu durumda, birinci ve ikinci fıkralardaki yükümlülüklere de gerek olmadığı
açıktır.
MADDE 4– Sözleşmenin yapılma öncesi ile sipariş verilmesi aşamasının ayrılması
gerekir. 4 üncü maddenin düzenlenmesi bu bakımdan üçüncü maddedeki düzenlemeden
farklıdır.
Birinci fıkra uyarınca alıcının siparişini elektronik araçlarla vermesi hâlinde siparişin
verilmesinden önce ve ödemeye ilişkin bilgilerden önce alıcının ödeyeceği toplam bedeli
bilmesi gerekir. Sadece toplam ödenecek bedelin bilinmesi de kâfi olmayıp, sözleşmenin
diğer şartlarını da görebilmeli ve yeniden inceleyebilmelidir. Bu hâlde alıcı, bir kez daha
verdiği siparişin niteliği ile imza attığı sözleşmenin içeriğini tam olarak kavrayabilecektir.
Siparişin verilmesinden sonra ise hizmet sağlayıcısına siparişin alındığına ilişkin bir
teyidin gönderilmesi gerekir. Böylece alıcı, yaptığı sözleşmenin geçerli olduğunu ve karşı
taraftan da ciddi bir iradenin oluştuğunu anlamalıdır.
Tarafların birbirlerine gönderdiği sipariş ve siparişin alındığının ne zaman
gerçekleştiğine ilişkin bir yorum kuralı getirmektedir. Bu yorum kuralı, her olayda tarafların
tacir olup olmadığına göre değişecektir.
İkinci fıkrada hizmet sağlayıcı sipariş verilmesinden önce alıcıya, veri hatalarını
belirleyebilme ve düzeltebilme imkânını sağlamakla yükümlü tutulmaktadır. Bu fıkra hükmü,
olası veri girişi ya da sistemde oluşabilecek hatalardan alıcının dönebilmesini ve
düzeltebilmesini amaçlamaktadır. Söz konusu düzenleme, 3 üncü maddede getirilen
hükümden tamamen farklıdır. Burada bir bilgilendirme yükümlülüğü değil doğrudan hizmet
sağlayıcıya getirilen bir ifa yükümlülüğü vardır.
Üçüncü fıkrada tarafların tüketici olmadığı durumlarda aksinin kararlaştırılabileceği
belirtilmektedir. Özellikle tacirler arasında ya da esnaflar arasında gerçekleşen ve tüketici
işlemi sayılmayan ticarî ilişkilerde birinci ve ikinci fıkralardaki gibi bir düzenlemeye ihtiyaç
bulunmamakta, onların tacir olmasının gerektirdiği dikkat ve özeni göstermesi gerekmektedir.
Dördüncü fıkrada ise elektronik posta ya da diğer benzeri bireysel iletişim araçları ile
gerçekleştirilen işlemler için düzenleme getirilmektedir. Elektronik posta ve benzeri bireysel
iletişim yoluyla gerçekleşen işlemler, birinci ve ikinci fıkra hükümlerinden istisna
tutulmuştur. Zira burada taraflar doğrudan haberleşme ve müzakere etme imkânına sahiptirler.
Bu durumda birinci ve ikinci fıkradaki yükümlülüklere de gerek olmadığı açıktır.
MADDE 5– Maddede ticarî iletişimi yapanların ya da adına yapılanların kime
yapıldığının bir önemi olmaksızın kimliğinin belirlenebilir olması amaçlanmaktadır.
Elektronik ortamdaki anonimlik arkasında alıcının yanıltılmasının engellenmesi diğer taraftan
da alıcıya güven telkin edilebilmesi için elektronik ortamın arkasında hangi gerçek ya da tüzel
kişinin olduğu belirlenebilmelidir. Aynı şekilde, bu tür iletişimde, alıcının ilgisinin
çekilebilmesi için yapılan bazı teşviklerin nitelikleri, varsa ve sunuluyor ise promosyon,
hediye ya da çekiliş gibi hususların da açık ve anlaşılabilir şekilde belli edilmesi gerekir.
Böylece alıcının yanıltılma riski azalacak ve güven sağlanmış olacaktır.
MADDE 6 – Birinci fıkrada, 2002/58/AT sayılı Direktifin 13 üncü maddesinin birinci
fıkrasına uygun olarak, kişi müdahalesi olmadan çalışan faks, elektronik posta, kısa mesaj gibi
otomatik arama sistemleri vasıtasıyla kişinin önceden izni olmaksızın pazarlama veya reklam
amacıyla istenmeyen elektronik ileti gönderilemeyeceği belirtilmektedir. Böylelikle, öncelikle
kişinin rızası ve onayının alınması zorunlu kılınmakta ve kişinin izni olmadan bu tür
mesajların gönderilmesini yasaklayan yöntem tercih edilmektedir. Madde ile söz konusu
direktifle uyum sağlanarak, elektronik ileti gönderilebilmesi için kişinin önceden rızasının
olması gerektiği hususu düzenlenmektedir.
İkinci fıkrada ise esnaf ve tacirler için bu sisteme istisna getirilmektedir. Zira esnaf ve
tacirlerin kendilerine gelen reklam amaçlı elektronik iletilerden haberdar olabilmeleri ticarî
hayatın bir gereğidir. Bu nedenle, bu kimselere önceden izin alınmaksızın elektronik ileti
gönderilebilecektir. Ancak bu kimseler de istedikleri zaman elektronik posta almayı reddetme
imkânına sahiptirler. Sonraki maddelerde getirilen hükümlerle bu husus düzenlenmektedir.
MADDE 7 – Önceden izin alınarak gönderilen elektronik iletiler için de bazı
kuralların getirilmesi ve alıcının korunması gereklidir. Birinci fıkrada, 2002/58/AT sayılı
Direktifin 13 üncü maddesinin ikinci fıkrasına uygun olarak, bir ürünün satılması ya da bir
hizmetin sağlanması sırasında edinilen tüketiciye ait iletişim bilgilerinin, tüketicinin rızasının
alınması koşuluyla, doğrudan pazarlanma amacıyla kullanılabileceği belirtilmektedir.
İkinci fıkrada göndericinin tanınmasına yönelik bir düzenleme getirilmektedir.
Böylece alıcı, kendisine gelen elektronik iletinin sahibini tanıyabilecektir. Gerektiğinde de
irtibat kurabilecektir. 2002/58/AT sayılı Direktifin 13 üncü maddesinin dördüncü fıkrasında
doğrudan pazarlama amacıyla gönderilen ve kimin adına haberleşme yapıldığı hususunda
göndericinin kimliğini saklayan veya alıcının bu iletişimin sonlandırılması konusunda talepte
bulunacağı bir adres bulunmayan iletilerin gönderilmesinin abonenin bu yöndeki talebi
halinde engelleneceği ifade edilmiştir. Maddede, Direktifle uyum sağlanmış, gönderilen
elektronik iletide, göndericinin kimlik ve erişim bilgilerinin yer almasının zorunlu olduğu,
haberleşmenin türüne bağlı olarak, iletinin konusu, amacı ve başkası adına yapılması halinde
kimin adına yapıldığı ile ilgili bilgilere de yer verileceği düzenlenmektedir. Ayrıca, reklâm
sahibini açıklamayan ya da anlaşılır şekilde göstermeyen iletiler ve ileti alıcısı olmama
isteğinin beyan edilebileceği bir adres içermeyen iletilerin gönderilmesinin yasak olduğu
hüküm altına alınmaktadır.
Üçüncü fıkrada ise iletinin tanınabilmesini sağlayan bilgilerin de iletiye eklenmesi
yükümlülüğü getirilmektedir. Böylece alıcı; henüz iletiyi açıp okumadan önce dahi, içeriği
göndereni ya da kim adına gönderildiği hakkında genel bir bilgi edinecektir.
MADDE 8 – Bu maddede yapılan düzenleme genel bir düzenleme olup, içeriğinde 6
ncı maddede olduğu gibi bir ayrım yapılması yoluna da gidilmemektedir. 2002/58/AT sayılı
Direktifin 13 üncü maddesinin ikinci fıkrasında göndericinin, kullanıcılara gelen her bir iletiyi
bundan sonrası için almayı reddetme imkânını ücretsiz ve kolay bir yolla sağlamakla yükümlü
olduğu belirtilmiştir. Maddede, Direktife uygun olarak, gerçek ve tüzel kişilerin diledikleri
zaman, hiçbir gerekçe belirtmeksizin bu kanun kapsamındaki elektronik iletileri almaktan
vazgeçebileceği ve bunun için, göndericiye, çağrı veya iletide yer alan iletişim bilgilerini
kullanarak, bu yöndeki talebin iletilmesinin yeterli olduğu, göndericinin, vazgeçme talebinin
kendisine kolay bir yolla ve ücretsiz olarak iletilmesini sağlayacağı düzenlenmektedir. Ayrıca,
talebin alınmasını müteakip göndericinin derhâl bu talebin gereğini yapacağı hüküm altına
alınmaktadır.
İkinci fıkrada ret bildiriminin kolay ve ücretsiz bir şekilde sunulması yükümlülüğü
göndericiye yüklenerek, alıcının ilave bir masrafa katlanması hususu engellenmek
istenmektedir.
Üçüncü fıkrada ise ret talebinin göndericiye ulaşmasını müteakip iki günlük süre
verilmekte, bu süre, iş günü olarak belirlenmektedir.
MADDE 9 – Bu maddenin birinci fıkrasında sayılan idarî para cezaları, getirilmiş olan
yükümlülüklerin mahiyetine uygun olarak sınıflandırılmakta, uygun ve caydırıcı olan ancak
yıkıcı da sayılamayacak meblağlar belirlenmektedir.
Maddenin ikinci fıkrasında idarî para cezasını vermeye yetkili makam
belirlenmektedir.
MADDE 10– İstenmeyen elektronik iletilerle ilgili olarak Sanayi ve Ticaret
Bakanlığına, diğer kurum ve kuruluşların görüşlerinin de alınarak yönetmelik çıkarabilme
imkânı verilmektedir.
MADDE 11- Bakanlığa, Kanunun uygulanmasına ilişkin yetki verilmektedir. Bu
kapsamda Bakanlığın, hizmet sağlayıcıların Kanunda belirtilen yükümlülüklerini yerine
getirip getirmediğini tespit amacıyla denetim yapmaya ve bu tespit uyarınca gerekli tedbirleri
almaya yetkili olduğu öngörülmektedir.
MADDE 12- Maddede diğer kanunlarda yapılan ilk değişiklik, Elektronik Haberleşme
Kanununun 50 nci maddesinin beşinci fıkrasıdır. Zira Tasarıda önceden izin alma sistemi
benimsenmiş iken Kanunun mevcut halinde ilk elektronik iletiden sonra iletileri almayı ret
imkânı getirilmiştir. Elektronik Haberleşme Kanununun bütünlüğüne ve genel insicamına
dokunulmadan bu Kanunun sistemi, Tasarı ve Avrupa Birliği düzenlemeleri ile uyumlu hâle
getirilmektedir. Abone ve kullanıcılara gönderilen bu tür mesajlar için de önceden izin alınma
şartı getirilmektedir.
Yine Elektronik Haberleşme Kanununun 63 üncü maddesine onikinci fıkra eklenerek
getirilen sistemin müeyyidesi de konulmaktadır.
Maddenin üçüncü fıkrasında ise Sanayi ve Ticaret Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri
Hakkında Kanunun 2 nci maddesine bir fıkra eklenmektedir. Bu fıkrayla, elektronik ticaretin
gelişmesi ve yaygınlaşması için Sanayi ve Ticaret Bakanlığına yeni görev ve yetki
verilmektedir.
MADDE 13- Maddenin yürürlüğü, yayımlanma tarihinden altı ay sonraya
ertelenmektedir. Bunun nedeni sektörün bu Tasarıda yer alan yükümlülüklerine intibakının
sağlanmasıdır.
MADDE 14- Yürütme maddesidir.
